Chỉ giúp người vô gia cư dựng lều thì có phạm luật không?

Photo by Milan Cobanov on Unsplash

Cũng như các thành phố khác ở khắp California đang cấm người vô gia cư dựng lều trại, thành phố Fremont ở East Bay đang chuẩn bị bỏ phiếu cho một sắc lệnh mới trong đó việc cắm lều trại trên đường phố hoặc vỉa hè, trong công viên

hoặc trên bất kỳ tài sản công cộng nào là bất hợp pháp. Và còn hơn thế, lần đầu tiên tại California, sắc lệnh này cũng sẽ khiến bất kỳ ai “gây ra, cho phép, hỗ trợ, tiếp tay hoặc che giấu” các lều trại bất hợp pháp phải bị kết tội nhẹ (misdemeanor) – và có thể bị phạt $1,000 đô la và sáu tháng tù.

Lệnh cấm ít thấy này là lệnh mới nhất trong một loạt các cuộc dẹp bỏ lều trại của các thành phố sau phán quyết của Tòa án Tối cao vào mùa hè năm ngoái. Các nhà hoạt động lo ngại rằng lệnh này có thể được sử dụng để chống lại những nhân viên cứu trợ cung cấp dịch vụ cho những người sống trong các lều trại. Trong khi Thị trưởng Fremont Raj Salwan nói rằng cảnh sát sẽ không nhắm vào những nhân viên đang phát thực phẩm và quần áo, thì sắc lệnh này không nói rõ những gì được xem là "hỗ trợ, tiếp tay hoặc che giấu".

Các chuyên gia cho biết thành phố có thể thực thi sắc lệnh này đối với những công dân bình thường tiếp xúc với những gì được định nghĩa là lều trại bất hợp pháp của người vô gia cư.

Vivian Wan, Tổng giám đốc điều hành của Abode Services, cho biết bà "rất sợ hãi" vì ngôn từ rộng rãi này. Là nhà cung cấp dịch vụ phi lợi nhuận chính cho người vô gia cư của thành phố, Abode thường xuyên cử nhân viên tiếp cận cộng đồng đến các trại tị nạn để giúp mọi người đăng ký nhà ở và nơi trú ẩn, cung cấp thông tin về các ngân hàng thực phẩm và các dịch vụ khác, phát áo khoác trong thời tiết giá lạnh, v.v.

Wan cho biết "Công việc này đã đủ khó khăn rồi. Tôi không thể tưởng tượng được việc phải làm công việc khó khăn vừa mệt mỏi về mặt thể chất vừa mệt mỏi về mặt tinh thần, sau đó lại phải lo lắng về trách nhiệm pháp lý của chính mình. Thật vô cùng bực bội".

Sắc lệnh được đề xuất của Fremont, đã thông qua cuộc bỏ phiếu ban đầu của hội đồng thành phố với tỷ lệ 4-2 và được ấn định để bỏ phiếu cuối cùng vào ngày 11 tháng 2, là một phần của xu hướng mang tính trừng phạt của toàn tiểu bang gần đây với các biện pháp chống tình trạng vô gia cư. Tháng 6 năm ngoái, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ trong vụ Grants Pass kiện Johnson đã phán quyết rằng các thành phố có thể cấm dựng lều trại trên mọi tài sản công cộng, ngay cả khi họ không có giường trú ẩn. Kể từ đó, hơn hai chục thành phố và quận hạt của California đã thông qua các biện pháp mới cấm dựng lều trại hoặc hạn chế nơi mọi người có thể cắm trại, khôi phục các sắc lệnh trước đây không được thực thi hoặc cập nhật các sắc lệnh cắm trại hiện có để khiến chúng khắt khe và mang tính trừng phạt hơn.

Vào tháng 12, trong cuộc họp đầu tiên của Hội đồng Thành phố Fremont, hơn mười người đã lên tiếng phản đối lệnh cấm cắm trại trong thời gian họp công khai kéo dài, cho là vô đạo đức khi buộc tội hình sự những người không có nhà ở. Chỉ có ba người ủng hộ sắc lệnh này, kêu gọi xem xét sự an toàn của cư dân và tôn trọng quyền của người nộp thuế, những người muốn sử dụng các không gian công cộng mà họ đã chi trả bằng tiền thuế.

Nghị viên Raymond Liu đã bày tỏ quan điểm tương tự trước khi bỏ phiếu ủng hộ sắc lệnh. "Đã có rất nhiều người đến gặp tôi và nói với tôi rằng họ không cảm thấy an toàn khi sử dụng công viên hoặc thư viện vì có quá nhiều khu cắm trại gần đó", ông nói.

Ở một số khu vực của California, việc thực thi không chỉ giới hạn cho những người sống trong khu cắm trại. Vào tháng 9, nhà báo địa phương Yesica Prado đã bị bắt tại Oakland khi đang ghi lại quá trình thành phố gỡ bỏ một khu cắm trại của người vô gia cư. Một năm trước đó, Oakland đã coi việc một người không rời khỏi "khu vực làm việc an toàn" được chỉ định là hành vi phạm tội nhẹ; khu này có thể bao gồm khu vực xung quanh khu cắm trại đang được dọn dẹp.

Các tổ chức bảo vệ quyền công dân - và cả chính phủ liên bang - đã phản đối khi họ cảm thấy các thành phố đã đi quá xa.

Sắc lệnh của Los Angeles cấm lưu trữ tài sản cá nhân ở nơi công cộng, thường được sử dụng để chỉ những người vô gia cư, cũng coi việc "cố tình chống đối, trì hoãn hoặc cản trở" một nhân viên thành phố dỡ bỏ lều trại hoặc di dời tài sản khác là hành vi phạm tội nhẹ. Mùa thu năm ngoái, Liên đoàn Tự do Dân sự Hoa Kỳ tại Nam California đã gửi một lá thư tới Sở Cảnh sát Los Angeles cáo buộc các sĩ quan của họ đã đe dọa sai trái phóng viên Lexis-Olivier Ray của L.A. Taco bằng cách bắt giữ theo sắc lệnh đó khi anh ghi lại quá trình di dời khu lều trại.

Tổ chức tôn giáo Micah’s Way đã kiện vào năm 2023 sau khi thành phố Santa Ana cấm tổ chức này phục vụ thức ăn cho những người vô gia cư. Bộ Tư pháp liên bang đã cân nhắc thay mặt cho Micah’s Way, nói rằng việc phân phối thực phẩm có thể là một hoạt động tôn giáo được bảo vệ theo luật dân quyền liên bang. Sau đó, vụ việc đã được giải quyết và thành phố đã đồng ý cho phép Micah’s Way tiếp tục phục vụ thức ăn.
Điều khoản hỗ trợ và tiếp tay trong sắc lệnh của Fremont có được chấp nhận tại tòa không?

"Điều đó thực sự phụ thuộc vào cách áp dụng", David Loy, giám đốc pháp lý của Liên minh Tu chính án thứ nhất cho biết. Quyền tự do ngôn luận theo Tu chính án thứ nhất không bảo đảm quyền cắm trại ở nơi công cộng, cũng không bảo đảm quyền "hỗ trợ và tiếp tay" cho một khu trại bất hợp pháp. Nhưng tất cả đều phụ thuộc vào cách thức cảnh sát định nghĩa những gì là hỗ trợ và tiếp tay.

Thị trưởng Salwan nói rằng thành phố sẽ sử dụng câu “hỗ trợ và tiếp tay” cho những người giúp xây dựng các công trình bất hợp pháp tại các khu trại.

"Một số cá nhân đã đến giống như những người bảo vệ", ông nói. "Họ muốn bắt đầu xây dựng các công trình không an toàn cho những người vô gia cư. Trong trường hợp này, điều khoản này sẽ được áp dụng".

Salwan cho biết cảnh sát sẽ không bắt giữ ai đó theo sắc lệnh mới chỉ vì họ cho người vô gia cư một chiếc lều.

Nhưng nếu họ giúp người đó dựng lều thì sao?

"Đó là một câu hỏi hay", Salwan nói. "Tôi nghĩ chúng ta có thể phải nhờ luật sư thành phố giải thích".

Câu hỏi đó đã được đặt cho văn phòng luật sư thành phố. Văn phòng trả lời, thông qua người phát ngôn của thị trưởng Justin Berton, rằng sẽ áp dụng điều khoản này cho người giúp dựng lều.

Theo Wan và các nhà hoạt động khác, lời nói của Salwan khó có thể trấn an họ được. Họ lo ngại rằng dù thị trưởng nói gì, ngôn ngữ trong sắc lệnh là quá rộng đến mức cảnh sát có thể tùy ý đối xử với các nhà hoạt động và nhân viên cứu trợ.

Định nghĩa pháp lý của hỗ trợ và tiếp tay rất rộng và có thể áp dụng cho bất kỳ ai cố tình giúp tạo điều kiện cho tội phạm. Andrea Henson, một luật sư làm giám đốc điều hành và cố vấn pháp lý cho tổ chức phi lợi nhuận Where Do We Go? của Berkeley, cho biết điều đó có nghĩa là cảnh sát Fremont sẽ quyết định xem một nhân viên cộng đồng tại một khu trại có nên bị bắt giữ hay không.

Henson và các chuyên gia khác chưa bao giờ bắt gặp điều khoản hỗ trợ và tiếp tay trong một sắc lệnh của California quy định hoặc cấm các khu cắm trại của người vô gia cư.

Henson cho biết "Tôi nghĩ rằng rất nhiều luật sư hỗ trợ và bảo vệ những người vô gia cư đang theo dõi điều này. Chưa ai từng thấy điều này".

Salwan cho biết ông sẵn lòng làm cho điều khoản hỗ trợ và tiếp tay rõ ràng hơn. “Tôi sẵn sàng điều chỉnh ngôn ngữ của chúng tôi để bảo đảm giải quyết được những lo ngại”, ông nói.

Trong số những lo ngại lớn nhất của Wan là cảnh sát sẽ sử dụng sắc lệnh đang được đề xuất để cố gắng gây áp lực buộc các nhân viên của cô phải tiết lộ vị trí các khu trại. Wan cho biết nhóm của cô không muốn giúp cảnh sát dời chỗ, ghi phạt hoặc bắt giữ khách hàng của họ. Nhưng nếu khách hàng tin rằng điều đó có thể xảy ra, họ sẽ ngừng tin tưởng và không chấp nhận sự giúp đỡ của các nhân viên.

“Hoàn toàn không”, Salwan nói khi được hỏi liệu điều đó có thể xảy ra hay không. “Chúng tôi đã có mối quan hệ tuyệt vời với tất cả các tổ chức phi lợi nhuận. Chúng tôi không cố gắng can thiệp vào tất cả những điều đó”.

Nếu sắc lệnh được thông qua, Wan hy vọng sẽ đạt được thỏa thuận miễn trừ cho nhân viên của cô khỏi điều khoản hỗ trợ và tiếp tay.

NT TH