Chiếc Gương Đồng, Thanh Gươm, và Chuỗi Ngọc

(Cổng - tiếng Nhật là Torii - vào Đền Heian)

Nhân dịp EVA mở tuyến đường bay thẳng từ Los Angeles đến Osaka, Nhật Bản, ông Gary Huang, một phó giám đốc của EVA, đích thân dẫn phái đoàn truyền thông và các văn phòng dịch vụ du lịch gốc Á tại Nam California đi trên một chuyến bay đặc biệt đến Osaka. Trong chuyến đi này, anh Christopher Phong Trần, giám đốc Deluxe Holidays, hợp tác với anh Thắng Nguyên Trần, giám đốc quản lý công ty ATNT Travel & Tours, chuyên tổ chức các chuyến du ngoạn ở Nhật, thu xếp lịch trình thăm viếng hai thành phố Osaka và Kyoto. Phóng viên Viễn Đông được mời tham dự đoàn để tường trình cùng quý độc giả.

Bài và ảnh: Bách Lam

Truyền thuyết kể rằng, trong khối hỗn mang thưở khai sinh lập địa, hai vị thần Izanagi và Izanami giao hoan để sinh ra 8 hòn đảo làm nên nước Nhật và nhiều hậu duệ. Nữ thần Izanami sau khi sinh ra lửa thì bị lửa thiêu đến chết. Izanagi nhớ vợ, đi tìm nàng ở chốn âm cung, nhưng khi vô tình châm lửa đốt đuốc, Izanagi thấy hình thể của Izanami đã bị dòi bọ phá hủy, không còn đẹp như ngày xưa. Izanagi liền sợ hãi, bỏ chạy. Izanami thấy chồng bỏ rơi mình, tức giận thề là sẽ giết chết hàng ngàn người mỗi ngày. Izanagi đáp trả sẽ sinh ra gấp rưỡi số người bị giết, tạo nên sự sống trên thế gian. Khi trở về dương thế, thần Izanagi làm lễ thanh tẩy. Từ mắt trái của thần sinh ra thần mặt trời Amaterasu; từ mắt phải sinh ra thần mặt trăng Tsukuzomi; và từ lỗ mũi, thần bão tố và biển cả Susanoo xuất hiện.

Nữ thần mặt trời Amaterasu sai cháu ngoại Ninigi xuống trần gian trị vì. Nữ thần đưa cho Ninigi ba báu vật: chiếc gương đồng tượng trưng cho bản thể thần linh tinh khiết, thanh gươm tượng trưng cho uy quyền, và chuỗi ngọc tượng trưng cho lòng nhân từ. Cả ba báu vật được truyền lại cho Thiên hoàng Jimmu-Tenno, chắt mấy đời của Nữ thần mặt trời, để thiết lập triều đại đầu tiên của Nhật Bản vào năm 600 TCN. Từ đó đến nay, chiếc gương đồng, thanh gươm, và chuỗi ngọc được gìn giữ như biểu tượng quyền lực chính thống của các triều đại Nhật.  

Từ những truyền thuyết mang ý nghĩa tâm linh, Shinto, Thần Đạo của Nhật Bản, ra đời. Thần Đạo Shinto đã có mặt từ khi những con người đầu tiên biết sợ hãi trước uy lực của thiên nhiên mà họ cho là do các thần linh (kami) sai khiến. “Kami” là phiên âm tiếng Nhật của Hán từ “Thần”, cũng như chữ “Shin”, nhưng chữ “Shin” theo phiên âm tiếng Hoa lại được dùng thay cho “Kami” trong cụm từ Shinto; chữ “to” là âm tiếng Nhật của “đạo”. Kami hiện diện khắp mọi nơi, là linh hồn của cỏ cây, núi non, sông ngòi, thực phẩm, sự phồn thực, hoặc vong linh có thể ban phúc hoặc giáng họa, nên con người tốt hơn hết là thờ cúng họ để tránh rủi ro. Mỗi đền thờ (Jingu) có một cánh cổng (Torii) đánh dấu nơi thờ phượng thiêng liêng. Đi từ cổng đến gian thờ chính, người viếng đền có đủ thời gian rũ bỏ những vướng bận trong cuộc sống, lắng lòng xuống, gột rửa chính mình, để chuẩn bị diện kiến bản thể thần linh. Chính điện thờ chiếc gương đồng, tượng trưng cho bản thể của Nữ thần mặt trời Amaterasu.

(Những tấm thẻ ghi các lời cầu xin thần linh ban phúc thường thấy ở các đền thờ)

Khi đạo Phật du nhập vào Nhật Bản thế kỷ thứ 6, Shinto mang thêm màu sắc Phật giáo, và cả hai ảnh hưởng lẫn nhau trong một thời gian dài. Sau thời kỳ tranh chấp giữa các lãnh chúa (Shōgun) của các đại gia đình quý tộc (Daimyo) từ thế kỷ thứ 10 đến giữa thế kỷ 19, Hoàng gia thâu tóm được các thế lực, và Nhật hoàng 16 tuổi Mutsuhito lên ngôi vào năm 1867, bắt đầu thời đại Meiji. Thần đạo Shinto được Nhật hoàng tôn làm quốc giáo, đồng thời thanh lọc những ảnh hưởng Phật giáo bằng sắc dụ cấm kết hợp hai tôn giáo. Thiên triều Meiji công nhận Shinto và gây cho người Nhật niềm tự hào về một dân tộc có nguồn gốc văn hóa xa xưa, một hình thức du nhập tinh thần yêu nước và chủ nghĩa quốc gia từ phương Tây. Tất cả nằm trong nỗ lực dẹp bỏ các thế lực chính trị cạnh tranh và canh tân đất nước sau khi nhận ra sự yếu kém của nước Nhật về quân sự so với các nước Tây phương, lúc đó đã đổ bộ vào châu Á để đô hộ những nước trong khu vực này. Khoảng 7 thập niên sau, đến thời Shōwa, Nhật đầu hàng Đệ nhị Thế chiến năm 1945, và một số người Nhật tin rằng Thiên triều Shōwa quá tự phụ, không được các thần linh phù hộ, nên mới dẫn đến thua trận (!) Năm 1946, Nhật hoàng Hirohito đọc bản tuyên cáo phủ nhận mình là một vị thần sống, hiện thân hậu duệ của Nữ thần mặt trời, và dân tộc Nhật cũng không có nguồn gốc gì cao sang hơn các dân tộc khác. Shinto không còn được xem là quốc giáo nữa.

(Một thẻ cầu phước viết bằng tiếng Việt)

Tuy nhiên, Shinto đã đi sâu vào nếp sống người dân Nhật, từ việc sùng bái thần linh, lòng tôn kính dành cho các vị Thiên hoàng, đến hàng ngàn lễ hội dân gian, nếp sống hằng ngày, cảm quan mỹ thuật. Ngày nay, có khoảng 80 ngàn đền thờ Shinto khắp nước Nhật.

(Mặt tiền Đền Heian)