Khám phá mới: Bệnh Alzheimer thường có giai đoạn "yên tĩnh" trước khi các triệu chứng xuất hiện

Photo by Clément Falize on Unsplash

Nghiên cứu này do Viện Khoa học Não bộ Allen ở Seattle và Đại học Y khoa Washington đứng đầu.

"Thay vì chỉ xem xét bệnh qua các mảng bám và đám rối, chúng tôi tập trung vào cách các loại tế bào cụ thể thay đổi trong từng giai đoạn", tác giả nghiên cứu Dr. Kyle Travaglini, Ph.D., một nhà khoa học tại Viện Allen, nói, "Chúng tôi đã xác định được hai giai đoạn chính của bệnh bằng cách sắp xếp những người hiến tặng mô não theo một quỹ đạo bệnh liên tục - giai đoạn đầu chậm với mức độ bệnh lý thấp và không có suy giảm nhận thức, tiếp theo là giai đoạn khi có sự tăng cao bệnh lý và suy giảm nhận thức".

Nghiên cứu đã kiểm tra hàng triệu tế bào từ mô não được hiến tặng của 84 bệnh nhân Alzheimer đã tử vong, từ các trường hợp nhẹ không có triệu chứng đến các trường hợp mất trí nhớ nặng.

"Bằng cách nghiên cứu toàn bộ bệnh phổ của bệnh Alzheimer, bao gồm cả những người ở giai đoạn đầu của bệnh, chúng tôi hy vọng có thể xác định các tế bào dễ bị tổn thương ngay từ đầu căn bệnh, rất lâu trước khi một người phát triển các triệu chứng", C. Dirk Keene, giáo sư khoa thần kinh tại UW Medicine, cho biết trong một thông cáo báo chí.

Các nhà nghiên cứu tập trung vào phần giữa thái dương (Middle Temporal Gyruc MTG) - phần não kiểm soát ngôn ngữ, trí nhớ và thị lực.

Phần não đó được gọi là "vùng chuyển tiếp quan trọng", nơi bằng chứng về bệnh Alzheimer xuất hiện và sau đó trở nên tệ hơn khi bệnh tiến triển.

Sử dụng công nghệ máy học, các nhà nghiên cứu đã so sánh các tế bào, gen và DNA của các mẫu não Alzheimer với bản đồ não bình thường do Viện Allen tạo ra.

"Với những công cụ này, các nhà khoa học đã có thể phát hiện những thay đổi tế bào sớm nhất ở não để tạo ra bức tranh hoàn chỉnh hơn về những gì xảy ra trong toàn bộ tiến trình của bệnh", Tiến sĩ John Ngai, giám đốc Sáng kiến BRAIN, cho biết trong bản tuyên bố.

"Kiến thức mới do nghiên cứu này cung cấp có thể giúp các nhà khoa học và nhà phát triển thuốc trên toàn thế giới tìm ra các phương pháp chẩn đoán và điều trị nhắm vào các giai đoạn cụ thể của bệnh Alzheimer và các chứng mất trí khác", ông nói thêm.

Nghiên cứu đã xác định "hai giai đoạn riêng biệt" của bệnh Alzheimer.

"Bạn có thể nói rằng chúng tôi đã tạo ra một đồng hồ bệnh lý không chỉ cho biết những thay đổi đang diễn ra ở vùng vỏ não này mà còn cho biết thời điểm diễn ra", Tiến sĩ Mariano Gabitto, tác giả chính và là phụ tá nghiên cứu viên tại Viện Allen, cho biết trong bản tuyên bố.

Đầu tiên, có một "sự tích tụ chậm những thay đổi tế bào bất thường", các nhà nghiên cứu cho biết.

Trong giai đoạn này, bệnh nhân có thể không có triệu chứng nào của chứng mất trí nhớ hoặc suy giảm nhận thức.

Trong giai đoạn đầu tiên đó, các nhà nghiên cứu đã rất ngạc nhiên khi phát hiện ra sự mất mát của một số tế bào thần kinh ức chế trước đây không được liên kết với bệnh Alzheimer.

Travaglini mô tả đó là một "phát hiện quan trọng", vì những tế bào thần kinh đó hoạt động như cái "phanh" cho hoạt động của não và "giữ mọi thứ cân bằng".

"Đặc điểm này cung cấp cho chúng ta những manh mối mới về cách thức và lý do tại sao một số mạch não nhất định có thể bị phá vỡ trong bệnh", ông nói.

Richard J. Hodes, MD, giám đốc Viện Lão khoa Quốc gia NIH, lưu ý rằng một trong những thách thức trong chẩn đoán và điều trị bệnh Alzheimer là phần lớn tổn thương ở não xảy ra trong giai đoạn đầu này, trước khi các triệu chứng xuất hiện.

"Khả năng phát hiện những thay đổi sớm này có nghĩa là lần đầu tiên, chúng ta có thể thấy những gì đang xảy ra với não của một người trong giai đoạn đầu của bệnh", ông nói trong bản tuyên bố.

Giai đoạn thứ hai được đánh dấu bằng "sự mất mát rộng rãi hơn nhiều" của các loại tế bào thần kinh và tế bào khác nhau, dẫn đến sự tích tụ của các "mảng bám và rối" đặc trưng trong não — thường là thời điểm bệnh nhân bắt đầu bị suy giảm nhận thức.

Tiến sĩ Igor Camargo Fontana, giám đốc chương trình hội nghị khoa học của Hiệp hội Alzheimer tại Chicago, không tham gia vào nghiên cứu nhưng đã chia sẻ những gì ông mô tả là "bức tranh toàn cảnh" mà nó tiết lộ.
Ông nói, "Bệnh Alzheimer có giai đoạn tiền triệu chứng kéo dài; những thay đổi liên quan đến bệnh Alzheimer diễn ra trong não 10, 15 hoặc thậm chí 20 năm trước khi xuất hiện các triệu chứng về trí nhớ và tư duy. "Nếu những phát hiện mới này được các phòng thí nghiệm khác xác nhận, thì nó đặt ra câu hỏi liệu việc giải quyết hiệu quả những thay đổi trong não xảy ra trong giai đoạn mà các tác giả gọi là "giai đoạn yên tĩnh" đầu tiên có thể làm chậm, trì hoãn hoặc ngăn ngừa giai đoạn thứ hai mang tính hủy diệt hơn hay không".

Nhìn về phía trước, Fontana cho biết điều quan trọng là phải tiếp tục điều tra giai đoạn "yên tĩnh" để xác nhận cách nó liên quan đến các dấu hiệu sinh học nổi tiếng hơn của bệnh Alzheimer, chẳng hạn như amyloid và tau.

Theo các nhà nghiên cứu, hy vọng là phát hiện mới này về cách căn bệnh ảnh hưởng đến não sẽ giúp định hướng cho việc phát triển các phương pháp điều trị mới.

Nghiên cứu được hỗ trợ bởi Viện Lão khoa Quốc gia và Sáng kiến NIH BRAIN

TH