Nước Mỹ hùng mạnh, giàu nhất thế giới với chế độ an sinh xã hội tốt nhưng tại sao homeless rất nhiều ở các thành phố lớn

Photo by Benjamin Disinger on Unsplash

1. Homeless ở Mỹ là những ai?

Theo thống kê của chính phủ, nước Mỹ có khoảng 580,000 homeless. Homeless tập trung ở các tiểu bang có khí hậu đẹp và các thành phố lớn. Các tiểu bang có khí hậu khắc nghiệt có số người homeless khá ít hoặc gần như không có ở nhiều tiểu bang. Riêng tiểu bang California có khoảng 170,000 homeless, hay nói cách khác, cứ 1,000 người dân California thì có 4 người homeless.

38% những người homeless bị nghiện rượu hoặc cờ bạc, khoảng 26% nghiện ma túy hoặc chất kích thích, và khoảng 25% bị mental health (người Việt gọi là thần kinh hay điên). Như vậy, khoảng 90% người homeless ở Mỹ là do bị nghiện ma túy, nghiện rượu, cờ bạc hoặc bị bệnh điên.

Một phần nhỏ còn lại là những người lao động bình thường, có thể vì những lý do ly dị, bệnh tật, phá sản, hoặc sống ở những nơi quá đắt đỏ.

2. Mỹ có nhà thương điên để nhốt những người bị bệnh điên không?

Khoảng cuối những năm 60, chính phủ Mỹ đã cho đóng cửa toàn bộ các nhà thương điên trên toàn quốc. Lý do là có nhiều trường hợp bị đánh đập hoặc lạm dụng, và việc đấu tranh của các tổ chức nhân quyền yêu cầu không được nhốt người điên vì họ không phạm tội nên có quyền tự do sống ở đâu họ muốn.
Hiện tại, ở Mỹ, những người bị bệnh điên có quyền lang thang sống ở đâu tùy họ, không ai có quyền bắt nhốt. Có khá nhiều tranh cãi về việc này, nhưng việc mở lại nhà thương điên dường như là điều khó có thể thực hiện.

3. Tại sao Mỹ không giải quyết được tình trạng homeless?

Lý giải thế nào đi nữa thì một cường quốc như Mỹ để thảm cảnh homeless như hiện tại là điều không thể chấp nhận được. Tuy nhiên, chính phủ Mỹ và các quỹ tư nhân đã bỏ rất nhiều tiền vào vấn đề này; cụ thể, chính phủ Mỹ chi khoảng 3.7 tỷ USD để giải quyết homeless năm 2023.

Riêng tiểu bang California đã chi 7.2 tỷ USD cho homeless năm 2022, tức là chính phủ chi khoảng 42,000 USD trên mỗi người homeless. Con số này thật điên rồ vì một người đi làm chưa chắc đã kiếm được 42,000 USD mỗi năm.

Vấn đề không phải là mỗi người homeless được bỏ túi trọn 42,000 USD một năm, mà tiền được chi rất lớn vào các chương trình chữa bệnh, xây dựng nhà cửa, tái cai nghiện, các chương trình giáo dục... Hầu hết những người homeless được cung cấp shelter (nhà ở công cộng) và đồ ăn, nhưng đa số từ chối vì ở trong shelter phải theo luật và không được tự do uống rượu hay dùng ma túy, nên đa số những người homeless muốn sống lang thang. Theo luật, để đưa một người đang nằm bất động trên vỉa hè đi, phải được sự đồng ý của người đó.

Có vẻ như nhân viên công lực và những người hảo tâm bất lực và phải vật lộn giữa luật, nhân quyền và an toàn công cộng. Lượng đồ ăn dư thừa ở Mỹ là rất lớn, với hàng ngàn ngân hàng đồ ăn cho người nghèo khắp nước Mỹ. Trong khi nước Mỹ đang phải vật lộn với cuộc khủng hoảng béo phì vì dư thừa đồ ăn của hàng triệu người dân và trẻ em, đa số thuộc tầng lớp thu nhập thấp, thì những người homeless lang thang không có địa chỉ cũng rất khó tiếp cận những lợi ích chính phủ cấp cho người nghèo. Số tiền thuế chi ra thật khủng khiếp, nhưng tình cảnh homeless còn thảm hại hơn.

4. Làm sao giải quyết được tình trạng homeless?

Nếu ai còn nhớ chính quyền California dọn dẹp thành phố San Francisco đẹp như thế nào để tổ chức hội nghị APEC và đón chủ tịch Trung Quốc, thì có thể nói rằng chính quyền có khả năng giải quyết homeless rất dễ dàng. Trong vòng mấy ngày, homeless biến mất khỏi San Francisco, thành phố sạch bong không một bóng homeless.

Nếu chi 42,000 USD tiền thuế trên mỗi đầu người homeless một năm mà không giải quyết được, thì chứng tỏ có rất nhiều người kiếm tiền nhờ vào tình trạng homeless. Nhiều người nghi ngờ rằng có những thế lực không muốn hết tình trạng homeless, tuy nhiên, khó có thể tin ai lại không muốn chấm dứt tình trạng này.
Homeless không thể giải quyết nếu không giải quyết tận gốc nguyên nhân. Có vẻ như nước Mỹ cũng muốn giải quyết mạnh ma túy và chất fentanyl. Mỹ thúc ép Mexico và Trung Quốc ngăn ma túy và fentanyl. Ý tưởng mang nhà thương điên trở lại cũng đang được bàn thảo. Tình hình có vẻ như Mỹ đang đứng trước mental health crisis (khủng hoảng sức khỏe tâm thần), đặc biệt sau COVID, với tình trạng thiếu nghiêm trọng bác sĩ tâm lý và chuyên gia tâm lý, đẩy nhiều người vào sử dụng chất kích thích, làm vòng xoáy homeless thêm luẩn quẩn.

5. Có dễ bị homeless ở Mỹ không?

Mỹ là đất nước rộng lớn với hàng ngàn cơ hội. Khắp 50 tiểu bang với hàng ngàn thành phố, từ thành phố lớn cho tới các vùng xa nhất, cũng có đầy đủ hệ thống cao tốc và dịch vụ y tế, giáo dục, cũng như thương mại khá giống nhau, chứ không khác xa một trời một vực như các nước nghèo. Nguyên nhân giá nhà đắt cũng không phải vì nhiều thành phố ở Mỹ chỉ cần vài chục ngàn cho tới trăm ngàn đô la cũng có thể mua được căn nhà với đầy đủ trường học và y tế. Nếu không có khả năng sống nơi đắt đỏ, người dân có thể tới rất nhiều nơi có giá cả dễ chịu.

Đa số người homeless là dân Mỹ sinh ở Mỹ. Người nhập cư từ Việt Nam và các nước khác tới Mỹ, không cần biết tiếng Anh nhiều cũng có cuộc sống khá dễ chịu. Rất nhiều người thành công trên đất Mỹ. Chỉ cần chịu khó làm, không nghiện ngập hay cờ bạc, hoặc bị bệnh điên, thì gần như 100% không ai có thể trở thành homeless ở Mỹ. Hàng triệu người Việt ở Mỹ, chắc chỉ có một vài người rơi vào hoàn cảnh trên là homeless.
Tuy nhiên, không ai trong chúng ta vui khi thấy tình trạng homeless ở Mỹ không được giải quyết mặc dùng họ vẫn có sự trợ giúp an sinh xã hội từ chính phủ và sự giúp đỡ của các tổ chức tư nhân từ thiện.

Theo FB Keven Le