Ông Trump đã đúng về vấn đề con kênh đào Panama khi Trung Quốc đang gia tăng ảnh hưởng và kiểm soát

Photo by Michael D. Camphin

Những bình luận gần đây của TT Trump lặp lại những bình luận của TT Reagan trong cuộc tranh luận năm 1978 về việc phê chuẩn Hiệp ước Torrijos-Carter chấm dứt chủ quyền của Hoa Kỳ đối với kênh đào.

Lúc đó Reagan, chuẩn bị thách thức TT Jimmy Carter trong cuộc bầu cử năm 1980, nói rằng ông sẽ "nói lớn và lâu nhất có thể để chống lại hiệp ước đó “, và cảnh báo một cách tiên tri rằng "Tôi nghĩ rằng về cơ bản thế giới sẽ không xem việc cho không kênh đào như một cử chỉ hào phóng từ phía chúng tôi, như Nhà Trắng (của TT Carter) muốn chúng ta tin như vậy “

Giống như nhiều sáng kiến về chính sách đối ngoại của Trump, sự phản đối dai dẳng của Reagan đối với việc nhượng lại kênh đào đã khiến ông bị chế diễu về chính sách đối ngoại trong thời đại của mình. Tuy nhiên, Reagan, giống như Trump, hiểu rằng lợi ích của Mỹ đối với kênh đào vượt ra ngoài mối quan hệ của Hoa Kỳ với người Panama hoặc đạt được một chút “thiện chí" từ Thế giới thứ ba.

Kênh đào Panama phục vụ các mục đích quân sự thiết yếu cho Hoa Kỳ, điều này biện minh cho sự kiểm soát tiếp tục của Mỹ. Việc di chuyển ưu thế của sức mạnh hải quân Hoa Kỳ trong một cuộc khủng hoảng từ Bờ Đông sang Bờ Tây và cuối cùng là vào Chính mặt trận Thái Bình Dương sẽ đòi hỏi kênh đào không bị cản trở.

Đây là logic đầu thế kỷ XX đã buộc Tổng thống Theodore Roosevelt phải đảm nhận việc xây dựng nó ngay từ đầu và điều đó đã quyết định kích thước của việc xây dựng tàu hải quân Hoa Kỳ trong thế kỷ này để đảm bảo các tàu hải quân có khả năng đi qua hệ thống khóa của kênh đào. Trong khi các tàu ngày nay lớn hơn và chiến tranh phức tạp hơn, nhu cầu cơ bản là di chuyển trọng tải hải quân đáng kể dọc theo tuyến đường ngắn nhất vẫn không thay đổi kể từ khi kênh đào hoàn thành vào năm 1914.

Thứ hai, giống như trong Chiến tranh Lạnh, kênh đào nằm ở tuyến đầu của sự cạnh tranh giữa các cường quốc, lần này là giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Trong khi Washington đã sa lầy trong các cuộc chiến tranh dai dẳng ở Afghanistan và Iraq, một công ty có trụ sở tại Hồng Kông đã mua lại hai trong số năm cảng chính của Panama và xây dựng một cảng nước sâu, bến du thuyền (cruise) và cây cầu thứ tư bắc qua kênh đào.

Như tất cả các trường hợp xảy ra từ Châu Phi đến Nam Thái Bình Dương, Trung Quốc xử dụng bẫy cơ sở hạ tầng như vậy để giành quyền kiểm soát kinh tế và chính trị cưỡng chế, như thể hiện trong chiến dịch gây áp lực buộc Panama ngừng công nhận Đài Loan vào năm 2017. Sẽ là đỉnh cao của sự ngây thơ khi cho rằng sự quan tâm của Bắc Kinh đối với Panama và kênh đào không liên quan gì đến tầm quan trọng chiến lược của tuyến đường thủy đối với quốc phòng Hoa Kỳ.

Cuối cùng, Reagan nhận thấy sự kiểm soát của Hoa Kỳ đối với kênh đào có liên quan trực tiếp đến ảnh hưởng của Mỹ trên trường quốc tế và trọng lượng lời nói của Washington được thể hiện ở các thủ đô nước ngoài. "Điều này nói gì với các đồng minh của chúng ta trên khắp thế giới về ý định lãnh đạo của chúng ta, vai trò quốc tế của chúng ta, về quan điểm của chúng ta về khả năng quốc phòng của chúng ta?" Reagan đã hỏi trong cuộc tranh luận về việc chuyển kênh đào.

Giống như người tiền nhiệm của mình, Trump dường như xem khả năng gây ảnh hưởng và chống lại ảnh hưởng của đối thủ đối với kênh đào của Hoa Kỳ như một trường hợp thử nghiệm cho sự ảnh hưởng toàn cầu của Washington. Nếu một trong những kỳ quan vĩ đại của bí quyết kỹ thuật và can đảm quốc gia của Mỹ có thể được bàn giao một cách liều lĩnh, bất chấp tất cả logic chiến lược, và đặt dưới mối đe dọa vĩnh viễn của sự can thiệp của nước ngoài, thông điệp nào sẽ được gửi đến các đối thủ từ Tehran đến Moscow đến Bình Nhưỡng, đến Bắc Kinh?

Những bình luận của Trump về khả năng Mỹ chiếm lại kênh đào đã gặp phải những sự chống đối có thể dự đoán được từ các viện nghiên cứu ở Washington, và những lời tuyên truyền của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Tuy nhiên, tổng thống Trump giống như tổng thống thứ bốn mươi trước ông ta, sở hữu một ý thức bẩm sinh về lợi ích quốc gia cốt lõi của Mỹ.

Khi Trump trở lại Phòng Bầu dục, chúng ta sẽ tìm thấy một thế giới đang rất cần một tổng thống Mỹ sẵn sàng theo đuổi các nguyên nhân gây tranh cãi vì lợi thế chiến lược của nước Mỹ và sự an toàn của công dân Mỹ.

FB Henry Quang Vu