Thay bố thắng, có cần thay đĩa thắng luôn không?

Trong công tác “làm thắng” thì thay bố thắng không phải là việc duy nhất: Bố thắng hao mòn là do tiến trình cọ sát với đĩa thắng. Vậy, lẽ ra khi thay “bố” thì phải thay luôn đĩa, đó mới là chuyện công bằng. May mắn thay, thực tế không luôn luôn đòi hỏi như vậy. Nhưng bảo rằng đĩa thắng không hề suy siểm, không hề hao mòn gì sau khi đã cạ mòn một đời “bố” là chuyện không tưởng. Thế nên, mỗi khi “làm thắng” và thay bố, đừng quên kiểm tra đĩa để nếu cần thì sửa, hoặc thay ngay một lúc cho tiện.

Dấu hiệu hư hại trên đĩa thắng

Khi nâng xe, gỡ lốp, và gỡ bố thắng cũ ra, chúng ta sẽ nhìn thấy đĩa thắng xuất hiện 100%, không còn gì che khuất. Nhân cơ hội này, chúng ta cần kiểm tra đĩa thắng để tìm xem đĩa có bị các triệu chứng sau đây hay không:
- Cong, hoặc gẫy: Tình trạng đĩa cong là do hơi nóng sinh ra do sự cọ sát giữa đĩa và bố. Đó là khi tài xế phải xiết thắng gấp, khiến bánh xe lê nghiến trên mặt đường qua một đoạn đường dài. Tình trạng này cũng xảy ra khi tài xế cho xe đổ dốc ở những sườn núi cao, thẳng, hoặc phải thắng lại thường xuyên khi xe đang kéo nặng. Nhiệt tích lũy là một trong những nguyên nhân khiến đĩa thắng bị cong, làm cho xe rung mỗi khi đạp thắng (Xe rung cũng có thể do các bánh không cân – misalignment). Đĩa cong cũng là nguyên nhân sinh ra tiếng kêu xào xạo như tiếng nghiến răng khi đạp thắng.
- Hot Spots: Đó là những vết cháy hằn trên đĩa thắng, gây ra do bố thắng cọ sát không đều mà chỉ chà một điểm nào đó trên đĩa thắng, nên sức nóng tích tụ, tạo thành một đường sói cứng, không thể bám bố, dẫn đến tình trạng thắng không ăn.
- Đĩa mòn: Do ma sát lâu ngày, đĩa mòn dần, mòn dần… cho tới lúc bắt buộc phải thay. Tình trạng hao mòn xảy ra ở đĩa bánh trước nhiều hơn đĩa bánh sau, vì lực cản để giữ cho xe dừng lại chủ yếu tác động trên 2 bánh trước.

Sửa đĩa hoặc thay đĩa?

Rất may mắn là khi gỡ lốp để thay bố, chúng ta có thể kiểm tra và nếu cần thì thay đĩa luôn. Tiệm sửa xe thường có sẵn máy móc để sửa đĩa (giới chuyên môn gọi là “turn” hoặc “resurface”, có người gọi là “cắt” đĩa). Nếu có thể sửa được, người thợ sẽ sửa để đỡ tốn kém cho chủ xe.
Trước nay, mọi người đều nghĩ như thế cả. Nhưng theo hai chuyên viên cơ khí nổi tiếng ở Hoa Kỳ là Thomas Magliozzi và Raymond Magliozzi, thì tình trạng kỹ thuật của đĩa và bố bây giờ đã khác. Chúng ta hãy nghe ý kiến một độc giả phản ảnh trên mạng http://www.cartalk.com/ của anh em nhà Magliozzi như sau:
Hỏi: Một người bạn của tôi mang xe đi làm thắng. Người thợ làm xong, tính luôn cả tiền thay bố thắng và đĩa thắng. Người bạn tôi cự lại là mình chỉ xin thay bố thắng thôi, tại sao lại tính tiền cả đĩa thắng mà không nói gì trước. Người thợ làm như vậy có đúng không? Làm sao chúng ta biết khi nào chỉ cần thay bố, và khi nào thì phải thay cả bố và đĩa?
Thomas và Raymond đã trả lời như sau: Trước đây, brake pads làm bằng Asbestos là một chất liệu tương đối mềm, nên dễ mòn. Trong khi đó đĩa thắng làm bằng kim loại cứng nên có thể trụ lại lâu hơn, và thọ được qua nhiều đời “bố”. Nhưng tình trạng đó hiện không còn nữa. Bây giờ bố thắng cũng được chế bằng kim loại. Trong tiến trình ma sát giữa bố thắng và đĩa thắng, chúng ta sẽ thấy 2 thứ kim loại cạ vào nhau, nên mức hao mòn không khác nhau là mấy. Chính vì thế, theo 2 ông Tom và Ray, trong 99% trường hợp thay bố, chúng ta phải thay luôn cả đĩa. Hơn nữa, với giá “parts” không đắt đỏ lắm, thì nếu đĩa có thể sửa được cũng không tiết kiệm cho bạn được bao nhiêu tiền. Ông Ray cho biết, sửa một đĩa thắng mất ít nhất nửa tiếng đồng hồ, với tiền công không dưới $60. Trong khi đó, mua một đĩa thắng mới tinh chỉ giá $30. Tính qua tính lại, thay đĩa mới còn có lý hơn là sửa lại đĩa cũ.”
Một chuyên viên cơ khí khác, anh Andy Long, chủ nhân cơ sở Andy Autobody & Repairs (tel: 714-896-0808) không nghĩ như vậy. Anh Long nói, “Khi nhận làm thắng cho khách, người thợ có kinh nghiệm phải xem xét từng trường hợp: Thay bố thắng là chuyện hiển nhiên, còn về đĩa nếu có thể sửa chữa được thì phải sửa chữa để đỡ tốn kém cho khách, nếu không sửa chữa được mới phải thay. Còn hỏi sau bao nhiêu lần thay bố mới phải thay đĩa, thì không ai trả lời được. Điều đó tùy thuộc hoàn cảnh lái xe của mỗi người, tùy thuộc chất liệu của bố thắng và đĩa thắng.”
Công bằng mà nhận xét, nói như anh em nhà Magliozzi có lẽ chỉ những chủ xe nhà giầu mới nghe được. Còn với đại số người sử dụng xe, chẳng ai thay đĩa mỗi một lần thay bố, chỉ trừ khi bạn dùng một bộ đĩa “dổm” made in China! Thực tế cho thấy, một bộ đĩa OEM (hàng origin, của hãng sản xuất xe) có thể tồn tại được qua nhiều lần thay bố mà chưa phải mang đi làm “resurfacing”. Thêm nữa, khi cần làm Resurface, chúng ta phải tìm được một tiệm có đủ máy móc và thợ kinh nghiệm. Bởi vì, người thợ không kinh nghiệm hoặc thiếu lương tâm sẽ bào quá tay, khiến đĩa trở nên mòn hơn mức độ cần thiết, và sớm phải thay đĩa.

Thay đĩa thắng

Sữa đĩa thì chỉ có thợ chuyên môn với đầy đủ máy móc mới làm được. Nhưng thay đĩa lại là việc chủ xe có thể tự làm lấy, bởi vì việc này không đòi hỏi dụng cụ chuyên môn, chỉ cần một chút kiên nhẫn và khéo léo.
Sau khi đã tháo lốp, bạn tháo luôn cả Caliper và dùng dây chì móc nó vào một điểm nào đó cho vững. Tiếp theo, tháo những cái ngàm móc bố thắng, và nếu cần tháo bù loong gắn đĩa vào trục, rồi dùng tay để lay lắc cho đĩa thắng rời khỏi trục quay. Sau đó lắp đĩa mới và theo chu kỳ đã đề cập trước đây để lắp bố mới vào. Thay đĩa và thay bố có chung một tiến trình, nhưng thay bố có vẻ còn khó hơn thay đĩa.
***
Đối với người sử dụng xe, dù bạn không chủ trương tự làm lấy, thì hiểu biết về tiến trình làm việc của thắng, bố thắng, đĩa thắng sẽ giúp chúng ta sử dụng và bảo trì xe một cách hiệu quả hơn. Về việc dùng thắng, cần tránh chạy dồn, thắng gấp, không rà chân trên bàn thắng trong khi chạy, và phải phản ứng ngay khi nhận thấy dấu hiệu trục trặc đầu tiên để sự thiệt hại khỏi lây lan, hoặc đưa đến tai nạn chết người.
Haosmith@yahoo.com