Thiền với tử thi: Nghi thức khổ tu cổ xưa và những tranh cãi nảy lửa tại Thái Lan

Vụ việc gần đây tại tỉnh Phichit, miền Bắc Thái Lan, đã khiến dư luận chấn động khi cảnh sát phát hiện tổng cộng 73 thi thể tại hai cơ sở thiền định thuộc huyện Pho Thale và Bang Mun Nak. Cả hai địa điểm này đều có liên hệ với nhà sư Saifon Phandito, người đang bị điều tra để làm rõ nguồn gốc của các thi thể.

Theo ông Thongchai Khimmakthong, quan chức đứng đầu huyện Bang Mun Nak, các nhà sư ở đây khai rằng những thi thể này được sử dụng cho các buổi thiền định. Tuy nhiên, sự việc đã khơi dậy những tranh cãi về tính hợp pháp và đạo đức của nghi thức thiền với tử thi, vốn là một phương pháp khổ tu đã tồn tại tại Thái Lan hàng thế kỷ.

Phương pháp này yêu cầu người tham gia thiền định bên cạnh những tử thi đang trong các giai đoạn phân hủy khác nhau. Mục tiêu là giúp người thiền giác ngộ rằng cái chết có thể đến bất cứ lúc nào, từ đó buông bỏ sự chấp niệm vào vật chất và thân xác.

Ông Justin McDaniel, giáo sư ngành tôn giáo tại Đại học Pennsylvania, Hoa Kỳ, giải thích rằng thiền giữa các tử thi trong môi trường nhiệt đới nóng bức là một cách để thấu hiểu sâu sắc lời dạy của Đức Phật. Các bài học trọng yếu, như không chấp trước vào thân xác và nhận thức rằng mọi thứ đều vô thường, có thể được khắc sâu thông qua trải nghiệm này.

Nghi thức này được coi là con đường khổ tu giúp con người đạt đến sự vô ngã, hiểu rằng không điều gì trên đời là trường tồn hay bất biến. "Khi càng đạt đến vô ngã, bạn sẽ càng tiến gần hơn tới niết bàn," giáo sư McDaniel nhận định.

Các thi thể được sử dụng trong các buổi thiền này thường là của trẻ em hoặc thanh niên qua đời đột ngột. Gia đình những người này hiến xác cho chùa với hy vọng rằng sự mất mát của họ có thể khơi nguồn cho một việc thiện lớn lao.

Theo giáo sư McDaniel, thiền sư thường coi những người đã khuất ở độ tuổi trẻ như biểu tượng cho sự thuần khiết và những điều tốt đẹp nhất của nhân loại. "Những đứa trẻ ấy ngây thơ, không ích kỷ hay tham vọng.

Nếu những điều đẹp đẽ như vậy còn có thể bị hủy hoại, thì tại sao chúng ta, với tất cả sự ích kỷ và phù phiếm, lại có thể tự mãn?" ông nói. "Thậm chí chúng ta còn tệ hơn những xác chết mà mình đang nhìn thấy."
Dẫu vậy, tính cực đoan của phương pháp này đã khiến không ít người đặt câu hỏi về sự phù hợp của nó trong xã hội hiện đại, nơi các giá trị nhân quyền và đạo đức được nhấn mạnh hơn bao giờ hết.

Thảm họa sóng thần ngày 26/12/2004 đã giáng xuống Phuket, Thái Lan, cướp đi gần 5,000 sinh mạng. Trong số đó, hơn 2,400 thi thể đã được các nhà sư đảm nhiệm hỏa táng chỉ vài ngày sau thảm kịch, bất chấp tình trạng thi thể đang phân hủy nghiêm trọng. Với kinh nghiệm từ những năm thực hành thiền cùng tử thi, các nhà sư đã thực hiện nghi thức cầu siêu và hỏa táng theo đúng truyền thống Phật giáo.

Nhà sư Siripanyo Bhikkhu, người tham gia xử lý thi thể nạn nhân, giải thích rằng thiền cùng tử thi không chỉ là thực hành tâm linh mà còn là phương pháp giúp con người đối mặt với thực tế của cái chết. Hình thức này có thể bao gồm thiền định trong khi quan sát ảnh người chết hoặc trực tiếp nhìn vào tử thi đang phân hủy.

Theo ông, thiền tử thi giúp tâm trí thoát khỏi sự ám ảnh với vẻ bề ngoài. "Nhìn vào một người sống, chúng ta chỉ thấy thân xác bên ngoài. Nhưng khi nhìn vào tử thi, ta nhận ra bản chất thật sự bên trong. Sự bình đẳng giữa cái đẹp và cái xấu, hấp dẫn hay ghê tởm, đều được soi xét mà không thiên vị."

Hằng ngày, những người thân và các nạn nhân sống sót chứng kiến cảnh thi thể được đưa lên giàn hỏa thiêu, ngọn lửa rực cháy trước mắt họ. "Đây là một hiện thực tự nhiên. Cuộc đời vốn vô thường," nhà sư Bhikkhu nhấn mạnh.

Các phương pháp thiền kỳ lạ tại Thái Lan

Ngoài thiền tử thi, Thái Lan còn được biết đến với nhiều hình thức thiền độc đáo trong các tu viện. Năm 2016, một nhà sư ở tỉnh Nong Bua Lamphu đã ngồi thiền trong chảo dầu sôi. Ở chùa Tham Mangkon Thong, các ni cô thực hành thiền bằng cách nổi trên mặt ao.

Tại chùa Pai Civilsai, một phương pháp thiền đặc biệt khác là ngồi giữa thùng chứa trăn, trong khi nhiều tu sĩ chọn không gian hoàn toàn tối tăm như trong hang động hoặc quan tài để tập trung tư tưởng. Không có ánh sáng, họ tin rằng sự tối đen là điều kiện lý tưởng để đạt được trạng thái tâm linh sâu sắc.

Một kỹ thuật phổ biến khác là khóa thiền im lặng kéo dài 10 ngày, nơi cả tu sĩ và người dân bình thường đều không được nói chuyện hay tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Các khóa thiền này đôi khi còn khuyến khích du khách không ngủ trong ba ngày cuối cùng, nhằm đưa cơ thể và tâm trí đến trạng thái tỉnh thức cao độ.

Theo giảng viên Brooke Schedneck từ Viện nghiên cứu các vấn đề Đông Nam Á tại Chiang Mai, thiếu ngủ là một yếu tố quan trọng trong việc đạt được giác ngộ. Bà giải thích rằng sự mệt mỏi thể chất và tinh thần là chất xúc tác mạnh mẽ giúp người thực hành thiền vượt qua giới hạn của bản thân và bước vào những giai đoạn cao hơn của nhận thức tâm linh.

Những phương pháp thiền kỳ lạ và cực đoan này đã khiến Thái Lan trở thành điểm đến đặc biệt trong mắt du khách quốc tế, nhưng đồng thời cũng làm dấy lên nhiều tranh luận. Trong khi nhiều người coi đó là cách để giác ngộ sâu sắc và rèn luyện bản thân, không ít ý kiến cho rằng chúng quá khắc nghiệt và cần được giám sát kỹ lưỡng hơn.

Tuy nhiên, từ thảm họa sóng thần 2004, các nhà sư Thái Lan đã cho thấy sức mạnh của sự rèn luyện tâm linh, vượt qua ranh giới của nỗi đau và sự kinh hoàng, để mang lại sự an ủi cuối cùng cho những người đã khuất và cả những người ở lại.

Thiền cùng tử thi: Tìm kiếm tuệ giác hay đối mặt tranh cãi?

Mục tiêu cốt lõi của thiền trong Phật giáo là đạt đến tuệ giác, sự hiểu biết sâu sắc về bản chất của đời sống và vũ trụ. Theo giáo sư Cassaniti, những người thực hành các phương pháp thiền khổ hạnh, trong đó có thiền cùng tử thi, tin rằng những trải nghiệm này giúp họ "nhanh chóng tiếp cận chân lý".

Nhà sư Siripanyo Bhikkhu, người có kinh nghiệm thực hành thiền cùng tử thi, chia sẻ rằng việc mang theo hình ảnh tử thi nghe có vẻ kỳ lạ và rùng rợn đối với nhiều người, nhưng ở Thái Lan, điều này được coi là bình thường. "Các tu viện ở đây tồn tại để nhắc nhở con người về sự tạm bợ của cuộc sống," ông nói.

Tranh cãi và thách thức pháp lý

Dù mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, phương pháp thiền cùng tử thi đang gây ra không ít tranh cãi, đặc biệt khi xét đến khía cạnh pháp lý. Các hoạt động này có thể vi phạm luật liên quan đến việc bảo quản, chôn cất và hỏa táng thi thể.

Văn phòng Phật giáo Quốc gia Thái Lan hiện đang xem xét tính hợp pháp và đạo đức của việc thiền cùng 73 thi thể tại hai cơ sở thiền định ở tỉnh Phichit. Họ cũng đánh giá xem liệu những hành vi này có đi ngược lại với nguyên lý cơ bản của Phật giáo hay không.

Nhà sư Saifon Phandito, người phụ trách hai cơ sở bị điều tra, khẳng định rằng toàn bộ thi thể đều là của các tín đồ và người thân của họ. Theo lời ông, trước khi qua đời, những người này đã đồng ý hiến thi thể cho nhà chùa, nhằm phục vụ mục đích thiền định.

Tuy nhiên, cảnh sát Thái Lan đã ra lệnh đóng cửa cả hai cơ sở để điều tra thêm. Họ đang làm rõ nguồn gốc của các thi thể và xác định nguyên nhân tử vong để bảo đảm không có hành vi sai phạm hoặc trái pháp luật nào liên quan.

Thiền tử thi, theo các nhà sư, là phương pháp mạnh mẽ để nhắc nhở con người về tính vô thường và sự ngắn ngủi của cuộc sống. "Nhìn vào tử thi, ta thấy rõ sự thật rằng mọi thứ đều tạm bợ," nhà sư Bhikkhu giải thích.

Tuy nhiên, giới hạn giữa thực hành tâm linh và vi phạm quy chuẩn xã hội là điều cần được xem xét cẩn trọng.

Thực tế, những nghi lễ này đặt ra câu hỏi lớn về cách Phật giáo truyền thống tương tác với pháp luật và giá trị đạo đức hiện đại. Trong khi một số người coi đó là con đường dẫn đến giác ngộ, nhiều người khác lại lo ngại rằng những phương pháp cực đoan như vậy có thể gây tổn hại về mặt tâm lý và xã hội.

Vụ việc tại tỉnh Phichit đang trở thành bài kiểm tra quan trọng đối với giới chức Thái Lan trong việc cân bằng giữa bảo tồn truyền thống Phật giáo và tuân thủ quy định pháp luật. Kết quả điều tra sẽ không chỉ định hình tương lai của thiền tử thi tại Thái Lan mà còn tạo tiền lệ cho các quốc gia Phật giáo khác đối mặt với những thực hành tâm linh tương tự.

ST